Về chuyện phóng tác ông cho biết:

Đọc tiểu thuyết hay tuồng hát Pháp văn, hễ tôi cảm thì tôi lấy chỗ tôi cảm đó mà làm đề, rồi phỏng theo ít nhiều hoặc tách riêng ra mà sáng tác một tác phẩm hoàn toàn VN…Tuy tôi nói phỏng theo, song kỳ thiệt tôi lấy đại ý mà thôi, mà có khi tôi lật ngược đại ý, làm cho cốt truyện trái hẳn, tâm lý khác xa với truyện Pháp (Hồ Biểu Chánh. Đời của tôi về văn nghệ).

Thực ra, nếu ông không nói ra điều nầy, không ai biết đến tác phẩm mà ông đã cảm tác hay phóng tác. Sự thành thật của ông phải nói là hiếm hoi trong văn giới.

Những tiểu thuyết mà ông cảm tác hay phóng tác do chính ông ghi lại có 12 quyển tựa như sau :

- Chúa tàu Kim Quy : cảm tác từ Le Comte de Monte-Cristo của Alexandre Dumas

- Cay đắng mùi đời : từ Sans famille của Hector Malot

- Chút phận linh đinh : từ En famille của Hector Malot

- Ngọn cỏ gió đùa : từ Les Misérables của Victor Hugo

- Thầy thông ngôn: từ Les amours d’Estève của André Theuriet

- Kẻ làm người chịu : từ Les deux gosses của Pierre Decourselle

- Cha con nghĩa nặng : từ Le calvaire của Pierre Decourselle

- Vì nghĩa vì tình : từ Fanfan et Claudinet của Pierre Decourselle

- Ở theo thời : từ vở kịch Topaze của Marcel Pagnol

- Đóa hoa tàn : Le Rosaire của Octave Mirbeau

- Ông Cử : L’artiste, ông không ghi tên tác giả

- Người thất chí : từ Crimes et châtiment của Fédor Dostoievski

Nhà biên khảo văn học Thanh Lãng cho là quyển tiểu thuyết đầu tiên Ai làm được, viết năm 1912 ở Cà Mau là mô phỏng theo quyển André Cornélis của Paul Bourget, và nếu đúng như thế, có tất cả 13 tác phẩm cảm tác hay phóng tác từ các tác phẩm ngoại quốc.

Tuy ông cảm tác từ tiểu thuyết của Pháp (trừ quyển Crimes et châtiment cảm tác từ Dostoievski, văn hào Nga) nhưng tác phẩm của Hồ Biểu Chánh chẳng có hơi hám gì với tác phẩm gốc.