Có hai con cóc ngồi dưới đáy giếng đang bàn loạn về chuyện thế gian, con cóc A thì luôn luôn giữ vững lập trường hùng biện cho mình và cóc A cho là khi bàn thảo về mọi vấn đề thì cần phải có sách vở và khi tường thuật về một câu chuyện nào thì cũng cần phải có chứng mới thôi. Cóc B thì khác, phang loạn xạ, nghĩ gì thì nói nấy, thấy gì thì tường thuật không thiếu một chữ.

Từ đầu tới cuối, cóc A luôn luôn thắng vì anh ta nói có sách, mách có chứng; chỉ có một điều là khi diễn giải tới một dữ kiện nào đó mà anh ta không chứng minh được thì cóc A luôn luôn giỡ sách và chỉ vào đó và nói sách này nói như vậy, sách kia nói như thế. Cóc B tức lắm vì thật sự anh ta thua lý với cóc A vì rỏ ràng cuốn sách này nói rất rỏ và tường thuật một cách lưu loát; mặc dầu khẩu phục nhưng tâm chưa phục vì cóc B thấy một điều gì đó không ỗn là vì cuốn sách này hay cuốn sách nọ là do ông C hay ông Đ viết ra mà cóc B cũng không biết ông C, ông Đ là ai, rũi ro hai ông này đang viết sách mà buồn ngũ rồi viết tầm bậy tầm bạ thì sao?

Cóc B mới nghĩ ra một chuyện và hỏi lại cóc A :" từ xưa tới nay, tôi thấy trong mọi sách vở đều nói thuỹ tổ của loài người sinh ra là ông E-dong và bà E-và, theo hình vẽ thì hơi giống người "Âu Châu"; vậy cóc A chỉ giùm tui trong sách nào chứng minh được từ hai nhân vật "Âu Châu" này đẻ ra anh da đen ở "Phi Châu"".....cóc A thì chưng hững và gãi đầu...tôi chưa nghe thấy hay đọc được sách này.

Theo bạn, câu chuyện vừa kể trên của cóc A và cóc B thì bạn rút tĩa được một kinh nghiệm gì. Đây là thế kỷ thứ hai mươi mốt, theo tôi sách vở chĩ để tham khảo chứ không phải để quyết đoán mọi chuyện vì có những sự thật ra khỏi tầm hiểu biết của người viết cho nên không theo vết chân "mù dẫn mù xuống hố" mà phải tận dụng khả năng suy xét ở mọi vấn đề. Vừa qua, chúng ta không ít đã chứng kiến lịch sử "bị " viết lại để thoả mãn cho một nhóm người nào đó hay trục lợi cho một quốc gia nào đó mà bạn vẫn nghe theo một cách mù quáng mà không suy xét....thì bạn đã sống một cách phí phạm cho một kiếp người này rồi đó..và câu nói : "nói có sách, mách có chứng" biết đâu? cũng do những người này đặt ra không ngoài mục đích hướng dẫn bạn phục vụ cho họ. Nên cẫn thận thì hơn.